"Male žene" unekoliko je autofikcijsko delo koje kroz sestre March portretira autoričinu familiju za vreme i neposredno posle rata, gde je buduća spisateljica Jo njezin alter-ego. Komercijalni uspesi i nastavci su unekoliko i plod odustajanja od autobiografije i promene kraja prve knjige, gde se Jo, prema konvencijama onog vremena, ipak udaje za svog kolegu profesora Bhaera, te njih dvoje u nastavcima vode sirotište i školu i brinu se o svojim štićenicima. 

Loisa May Alcott se, pak, nije udavala, već je samostalno živela od svog pisanja. Njoj je to bilo moguće i zbog odrastanja u transcendetalističkim umetničkim, aktivističkim i filozofskim kurgovima. Njen je otac Amos Bronson Alcott bio učitelj i pisac koji je prijateljevao sa Ralphom Waldom Emersonom, Nathanielom Hawthorneom i Henryjem Davidom Thoreauom, a majka Abigail May Alcott bila je prva profesionalna socijalna radnica u saveznoj državi Massachusetts. Familija je bila građanska, ali Alcottovi nisu težili sticanju bogatstva koliko društvenom aktivizmu, pružajući, primera radi, utočište odbeglim robovima s Juga na njihovom putu za Kanadu. Detalji intelektualnog i klasnog porekla, kao i mnogi drugi (recimo očev dragovoljački ratni angažman i siromaštvo u kojem su usled rata živeli, kao i umetničke aspiracije njenih sestara) utkani su u roman koji je, bez sumnje, u ona doba nudio sasvim novu perspektivu na životne prilike, te postao instant-klasik.

Prve dve neme ekranizacije, britanska iz 1917. i američka iz 1918. godine, sada su već pomalo i zaboravljene, ali se zato treća, zvučna iz 1933. godine sa Katherine Hepburn u ulozi Jo i Joan Bennett u ulozi najmlađe sestre Amy, te u režiji Georgea Cukora, uzima kao "zlatni standard" adaptacije romana u periodu klasičnog Hollywooda. Narednu bitnu ekranizaciju (1949.) redateljski popisuje Mervyn LeRoy, June Allyson igra Jo, Janet Leigh najstariju sestru Meg, ali zato Amy igra buduća velika filmska zvezda Elizabeth Taylor, tada sedamnaestogodišnjakinja, kojoj je to bila jedna od prvih prominentnijih uloga. Usledile su brojne ekranizacije, filmske i televizijske, američke i internacionalne, na mnogim jezicima, ali još jednu svakako treba izdvojiti. Reč je o filmu australske autorice Gillian Armstrong iz 1994. godine, gde ulogu Jo igra tada izuzetno popularna Winona Ryder, Amy u dečijoj dobi Kirsten Dunst, bolesnu sestru Beth Claire Danes, njihovu majku Susan Sarandon, a Joinu i Amyinu simpatiju, Laurieja, Christian Bale. 

Imajući u vidu popis ekranizacija, kao i činjenicu da bezmalo svaka generacija dobija svoju, postavlja se logično pitanje na koji način može glumica koja se sa filmom "Lady Bird" pre dve godine okušala i kao filmska autorica, Greta Gerwig, inovirati dobro poznati materijal i kakvo novo čitanje može ponuditi za vreme sadašnje i pripadajući mu kontekst novog vala feminizma i ženske emancipacije gde je upravo Hollywood jedno od bojnih polja. Greta Gerwig se već sa svojim prethodnim filmom pozicionirala u najviše holivudske ešalone i ispostavila kao autorica od koje se puno očekuje, pa su „Male žene“, ma koliko kao priča bile ispričane, za nju dovoljno veliki zalogaj kako bi opet konkurirala u sezoni nagrada te sinoć na dodelama nagrade Oscar ponešto i "utržila".

Pitanje svih pitanja koje se postavlja kad pred sobom imamo tako poznat filmski materijal je koliko je s njim uopšte moguće intervenirati i na to pitanje Greta Gerwig daje izuzetno pametan odgovor. Vizuelno, film je i dalje klasicistički i sasvim u kanonima romantične, istorijske kostimirane drame, lep i zgodan na onaj konzervativan i konvencionalan način, za šta treba pohvaliti sve upletene u stručne i tehničke aspekte filma, od vrlo diskretne glazbe Alexandrea Desplata koja je prisutna, ali ne manipulira emocijama direktno i gotovo genijalno realističnih kostima Jacqueline Durran, pa do impozantne scenografije Jess Gonchor i atraktivne fotografije Yoricka Le Sauxa.

Uostalom, rezultati na kino-blagajnama su impresivni za ovakvu vrstu filma, ozbiljan proračun je u prvih mesec dana udvostručen samo u Americi, a utrostručen globalno, a film će još dugo ostati na repertoaru i deo tog uspeha se mora pripisati i zanatskim dostignućima filma. Film deluje kompetentno i konvencionalno i u uže-režijskom smislu samim time što Greta Gerwig ostaje u pozadini i posvećena svrsi da ispriča priču, sasvim pravilno bacajući mikro-akcente na teme koje prevazilaze okvire "ženske literature" i "ženskih filmova", a koje su same po sebi životne i ozbiljne: položaj žene u društvu sa limitiranom mogućnošću ostvarivanja i očekivanja društva i familije od nje, odnosno njene nametnute uloge, standardi odrastanja, nužnost lične žrtve za ispravan ideal, ali i rivalstvo među sestrama koje ni u jednoj drugoj ekranizaciji nije bilo toliko snažno kao ovde.

Dve su, međutim, ključne intervencije koje Greta Gerwig ovde radi. Prva je strukturalna, tako da film više nije hronološki linearan, već radnja ide napred-nazad između dva perioda - ratnog i poratnog, odnosno perioda završne faze odrastanja protagonistice Jo i perioda njenog samostalnog života sa kojim se film i otvara u sceni gde ona nosi svoj tekst na uvid izdavaču potpisujući ga pseudonimom kako bi pribavila sredstva za lečenje svoje bolesne mlađe sestre Beth, dok je starija sestra Meg već udata iz ljubavi za siromašnog učitelja sa kojim ima dvoje dece, a najmlađa Amy putuje Evropom u društvu njihove stare tete i u potrazi za bogatim udvaračem. Priča se zatim vraća na hronološki početak i lokalni bal gde je Jo po prvi put upoznala svog suseda Laurieja i razvija uporedo sa likovima sestara i njihovim međusobnim odnosima, sa akcentom na trokut simpatija između Jo, Laurieja i Amy, u pozadini otkrivajući detalje vremena, klasnog pozicioniranja i očekivanja od žena određenog statusa koja se principijelno svode na što lukrativniju udaju. 

Ritmičnost smenjivanja vremenskih radnji gde će se, na primer, venčanje i sahrana naći u sukcesiji, kao i izvrsna opšta preglednost filma zasluga su pre svega montažera Nicka Houya. Druga kapitalna intervencija je sam završetak filma u kojem Jo, oštećena događajima na privatnom planu, predaje svoj prerađeni rukopis izdavaču gde se njena junakinja udaje, ali naša junakinja to ne čini, ostvarujući se pre svega kao spisateljica. Takav kraj filma vidljivo odudara od kraja izvornog romana, ali je zbog toga još više u skladu za životom i stavom njegove autorice, pa se može smatrati izuzetno uspelim i zapravo savremenim.

No, ova verzija „Malih žena“ je, možda i više od bilo koje druge, punokrvni glumački film, što je također zasluga koja se može pripisati Greti Gerwig - bivšoj i sadašnjoj glumici - dovoljno pametnoj da si ne gomila uloge, da pusti svojim glumcima i glumicama da dišu i da ih usmerava onoliko koliko je to potrebno. Sa Saoirse Ronan je već radila na svom prethodnom filmu, ali je saradnja ovde podignuta na novi nivo. Mlada irsko-američka glumica ovdje po prvi put nema nužno auru tinejdžerke, već starije i zrelije osobe koja, pak, demonstrira i umetničku zanesenost i gotovo dečačku divlju energiju. To je uloga koja bi mogla obeležiti daljnji tok njene karijere. Svoju karijeru nakon kraćeg zastoja oživljava i Emma Watson diskretno odigranom ulogom najstarije sestre Meg koja, iako tako deluje, nije glasnogovornica konzervativnog shvatanja rodnih uloga već osnivanje sopstvene porodice želi kao novi izazov u svom životu. Eliza Scanlen još je diskretnija, ali zato ne manje emotivna kao Beth, sestra tragične sudbine koja zrači dobrotom. 

Od svih sestara od literarnog predloška najviše odstupa Amy u vrhunskoj izvedbi Florence Pugh, ove godine već zapažene u filmu „Festival straha“ Arija Astera. Njenim prisustvom razlika u godinama je smanjena, tako da je etička "siva zona" izbegnuta, a potencijal za ljutnju i nanošenje štete njenog lika su uvećani na uverljiv način, kao i trauma odrastanja u senci svoje sestre, odnosno sestara. Uloga njihove majke dodeljena je pouzdanoj Lauri Dern, a oca-povratnika glumcu iz neovisnih filmova Bobu Odenkirku. Timothée Chalamet je razigran, zavodljiv i vetropirast kao Laurie, pomalo razmaženi bogataš koji je bacio oko na onu jedinu koju ne može imati. Određene preinake je doživeo i lik profesora Bhaera poveren francuskom glumcu Louisu Garrelu, dok je za krađu scena privilegiranim, bezobraznim, ali zdravorazumski ispravnim opažanjima zadužena Meryl Streep u ulozi stare tete March. Greta Gerwig uspeva podvaliti i meta-tekstualnu referencu na svoj prethodni film dodeljujući ulogu izdavača Dashwooda američkom dramatičaru i glumcu Tracyju Lettsu koji ponovo deli scenu sa Saoirse Ronan, a koji je u Lady Bird igrao oca njenog lika.

U konačnici, „Male žene“ su film bez vidljivih nedostataka i jedan od retkih primera kostimiranih drama koje se mogu svideti i onima koji nisu ljubitelji takvog izraza. U filmu koji svakim detaljem, svakim kadrom i svakim rezom odiše merom i zanatskom veštinom neko je sve to morao imati u svojoj viziji i držati pod kontrolom. Utoliko čudi izostanak Grete Gerwig sa popisa nominovanih za Oscara za režiju, ali ne bi bio prvi puta da neko diskretne intervencije zameni za automatizam i nečinjenje. Reč je svakako o filmu koji unosi svež dah u literarni klasik i jednom od zaokruženijih uradaka u ovoj, inače moćnoj sezoni nagrada.

Lupiga.Com

Naslovna fotografija: Little Woman